صنایع دستی اصفهان “دریایی از ذوق و هنر ایرانی”

سفال، کاشی و سرامیک سازی اصفهان
قلمدان‌سازی در گذشته با استفاده از چوب انجام می‌شد و با گذر زمان شکل‌های مختلفی به خود گرفت. امروزه از مقوا و خمیرکاغذ نیز برای ساخت قلمدان‌ها استفاده می‌شود و سپس آن‌ها را خاتم‌کاری و منبت‌کاری می‌کنند. این هنر همچون سایر هنرهای صنایع‌ دستی اصفهان تحت تأثیر عصر صفویه پیشرفت کرد. با پایتخت بودن اصفهان و حضور علما و دانشمندان بزرگ در آن دوران، قلمدان‌سازی به مراتب محبوب‌تر شد. به طور کلی، قلمدان در زمان‌های گذشته از جایگاه ویژه‌ای در بین شاهان، درباریان، ادیبان و هنرمندان برخوردار بود و به‌شکل امروزی که می‌شناسیم، ساخته نمی‌شد. اصلی‌ترین ماده سازنده قلمدان‌های قدیمی مقوا و کاغذ بوده و هنرمندان روی آن‌ها را با سبک‌ها و طرح‌های مختلف نقاشی می‌کردند. در باستان ایران، هیچ جسمی به نام "قلمدان" شناخته نمی‌شد؛ اما این وسیله پس از اسلام در مکاتب و مدارس استفاده می‌شد. قلمدان‌های قدیمی پیش از قرن نهم هجری یا چوبی بودند و یا از فلز ساخته می‌شدند. نوع چوبی قلمدان‌ها معمولاً ساده یا مزین به منبت کاری بود و نوع فلزی آن‌ها از فولاد ساخته می‌شد. قلمدان‌های فولادی مرصع طلاکوب و گوهرنشان، وسایل اشرافی بودند و روی برخی از آن‌ها آیات قرآن یا اشعار کنده‌کاری‌شده بود. در دوره تیموری، هنرهای تزیینی مانند صحافی سنتی، مینیاتورسازی، خطاطی و تذهیب پیشرفت یافت. همچنین در آن زمان، شاهان، شاهزادگان و دولتمردان به هنر خوشنویسی توجه ویژه‌ای داشتند و درست در این دوره تیموری، هنر قلمدان‌سازی از جنس مقوا آغاز شد. قلمدان‌های مقوایی نقش‌دار از اواخر دوره صفوی به بعد بیشتر مورد توجه قرار گرفتند و تا اواخر عصر قاجار نیز مورد استفاده بودند. این قلمدان‌ها در ابتدا به‌صورت خام و قالبی چوبی ساخته می‌شدند و سپس به دو شیوه با استفاده از خمیر مقوا یا خمیر کاغذ شکل‌گیری می‌کردند. پس از ساخته شدن قلمدان، نقاش طرح نقاشی روی آن را پیاده می‌کرد و پس از اتمام ریزه‌کارهای هنری، تدهیب کار نیز انجام می‌شد.